Artroza stawu biodrowego (coxarthrosis) to choroba zwyrodnieniowa chrząstki stawu biodrowego, która prowadzi do uporczywej dysfunkcji stawu i niepełnosprawności pacjenta. Częściej artrozę stawu biodrowego można znaleźć u starszych pacjentów, a mężczyźni chorują częściej niż kobiety.
Klasyfikacja artrozy stawów biodrowych
Istnieją dwa główne rodzaje choroby:
- pierwotny - początek choroby na tle pełnego samopoczucia;
- wtórne - rozwija się na tle zapalnej choroby stawów, po wcześniejszym urazie, a także w obecności wrodzonych zaburzeń rozwoju stawu biodrowego, jego dysplazji.
Przyczyny choroby zwyrodnieniowej stawów
W oparciu o przyczyny rozwoju artrozy stawu biodrowego rozróżnia się następujące typy:
- idiopatyczny - coxarthrosis, który rozwija się bez konkretnego powodu;
- involutive - artroza związana z naturalnymi dla organizmu zmianami związanymi z wiekiem, objawia się w starszym wieku;
- dysplastyczny (wrodzony) - artroza rozwijająca się w stawie na tle wrodzonych anomalii jego rozwoju;
- poinfekcyjne - artroza, która rozwija się w stawach dotkniętych reumatoidalnym zapaleniem stawów, a także z powodu niektórych innych infekcji;
- pourazowe - artroza, która rozwija się w wyniku urazowego uszkodzenia stawu;
- dyshormonalny - choroba zwyrodnieniowa stawów, która rozwija się na tle zaburzeń metabolicznych spowodowanych chorobami układu hormonalnego lub terapią hormonalną;
- naczyniowy - choroba rozwija się w wyniku zaburzeń krążenia w stawie;
- dziedziczna - rozwijająca się w wyniku dziedzicznych cech rozwoju tkanki chrzęstnej (często w połączeniu z deformującą chorobą zwyrodnieniową stawów innych stawów).
Ponadto choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego może być konsekwencją naruszenia biomechaniki ruchu ciała, co często towarzyszy skrzywieniu kręgosłupa, przepuklinom międzykręgowym czy ubytkom szkieletu kostnego kończyn dolnych (np. skrócenie jednej z im). Kulawizna lub zła postawa powodują nadmierne obciążenie stawu biodrowego, co może wywołać chorobę zwyrodnieniową stawów. Inną częstą przyczyną choroby zwyrodnieniowej stawów jest brak aktywności fizycznej, jednak nadmierna aktywność fizyczna (sport lub praca) może również powodować patologię stawów.
Jak manifestuje się choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego?
Przede wszystkim pacjenci z chorobą zwyrodnieniową stawów skarżą się na ból w stawie biodrowym. Towarzyszy mu kulawizna, z czasem pojawia się zanik mięśni ud i pośladków. Ruchowi w stawie towarzyszy charakterystyczny chrupnięcie, z czasem ruchomość stawu maleje. Intensywność objawów zależy bezpośrednio od stopnia zaawansowania choroby.
Koksartroza 1 stopień
Początkowy etap choroby objawia się lekkim bólem, który może niepokoić rano lub po znacznym wysiłku fizycznym na stawie. Można również zauważyć nadwrażliwość dotkniętego stawu, która objawia się bólem przy zmianie pogody. Pacjent może zauważyć poranną sztywność w stawie, która znika po ruchu, małej rozgrzewce.
Zmiany radiologiczne są minimalne - może wystąpić lekkie zwężenie przestrzeni stawowej, ścieńczenie chrząstki pokrywającej głowę kości udowej.
Choroba zwyrodnieniowa stawów II stopnia
Natężenie bólu na tym etapie choroby nieznacznie wzrasta, natomiast ból promieniuje do pachwiny, kolana. Często zdarzają się przypadki błędnego rozpoznania choroby zwyrodnieniowej stawów z towarzyszącym bólem promieniującym do kolana i więzadeł podkolanowych. Ból zaczyna niepokoić nie tylko po wysiłku fizycznym, ale także w spoczynku. Podczas ruchu kończyny pojawiają się obce dźwięki wydobywające się ze stawu (trzaski, chrupnięcie). Znacznie zmniejsza się zakres ruchu w stawie, zwłaszcza rotacyjnym (okrężnym), zaburzona jest biomechanika ruchów w stawie, a tym samym zmniejsza się jego funkcjonalność. Ból i zmniejszona ruchomość w stawie powoduje pojawienie się lekkiej kulawizny, co z kolei prowadzi do umiarkowanej atrofii mięśni pośladkowych od strony dotkniętego stawu.
Na rentgenogramie widać zwężenie szpary stawowej o jedną trzecią normalnej szerokości, znaczne ścieńczenie chrząstki aż do jej braku w niektórych obszarach, pojawienie się osteofitów na powierzchniach stawowych, deformację głowy kości udowej i jego przemieszczenie w górę.
Koksartroza stopnia 3
Na tym etapie choroby ból staje się stały, w tym w nocy, środki przeciwbólowe są trudne do złagodzenia. Zakres ruchu w stawie jest zredukowany do minimum, biomechanika stawu jest znacznie osłabiona. Najmniejszym ruchom towarzyszy trzeszczenie, uwydatnienie kulawizny, znaczne zniekształcenie miednicy i skrócenie kończyny od strony dotkniętego stawu. Mięśnie pośladkowe i udowe po uszkodzonej stronie ulegają atrofii. Ze względu na znaczne kulawizny pacjenci często nie mogą poruszać się samodzielnie bez użycia laski lub podparcia.
Badanie rentgenowskie ujawnia wyraźną deformację głowy kości udowej, pogrubienie szyjki kości udowej. Powierzchnie stawowe pokryte są naroślami kostnymi, przestrzeń stawowa jest tak zwężona, że praktycznie jej nie ma.
Diagnoza artrozy stawu biodrowego
Środki diagnostyczne rozpoczynają się od wywiadu z pacjentem i zbadania go, wykonania szeregu testów laboratoryjnych, po których stosuje się specjalne techniki instrumentalne w celu potwierdzenia diagnozy. Następujące metody są dziś uważane za najbardziej pouczające:
- Badanie rentgenowskie -pozwala zobaczyć kontury powierzchni stawowych, obecność lub brak narostów kostnych na nich, określić obecność deformacji głowy kości udowej i szerokość przestrzeni stawowej;
- USG stawówpozwala nie tylko zbadać powierzchnie stawowe, ale także zidentyfikować zmiany dystroficzne w więzadłach stawowych;
- tomografia komputerowa (CT)- umożliwia uzyskanie obrazów warstwa po warstwie typu rentgenowskiego, ale jaśniejszych i bardziej obszernych;
- rezonans magnetyczny (MRI) -pozwala na badanie stanu struktur stawowych, powierzchni stawowych, kości i więzadeł z wysokim stopniem wizualizacji. W chwili obecnej uważana jest za najbardziej zaawansowaną metodę diagnostyczną.
Leczenie koksartrozy
Najskuteczniejsze jest kompleksowe leczenie artrozy stawu biodrowego z uwzględnieniem stadium choroby. Należy pamiętać: im wcześniej rozpocznie się leczenie, tym bardziej prawdopodobne jest uniknięcie progresji choroby, unieruchomienia chorego i utraty jego zdolności do pracy. Dlatego nawet przy najmniejszym dyskomfortie stawu, pozornie nieznacznym bólu, sztywności, nadwrażliwości stawu należy skonsultować się z lekarzem ortopedą, który przeprowadzi badanie, wyjaśni diagnozę i zaleci leczenie. Tkanka chrzęstna nie jest odbudowana, dlatego lepiej nie czekać na moment, w którym jej uszkodzenie jest znaczne, lecz rozpocząć leczenie na etapie niedożywienia chrząstki, aż rozwiną się w niej nieodwracalne zmiany.
Zakres leczenia uzależniony jest od stadium choroby. Tak więc w przypadku zwyrodnienia stawów pierwszego stopnia stosuje się nienarkotyczne leki przeciwbólowe i NLPZ - pozwalają wyeliminować zespół bólowy, a także wyeliminować stany zapalne w tkankach stawu, zapobiegając dalszemu uszkodzeniu jego tkanek. Ze względu na to, że na tym etapie zespół bólowy i stan zapalny nie są intensywne, nie ma potrzeby długotrwałego stosowania takich leków. Z reguły wystarczają środki lokalne - maści, żele zawierające NLPZ. Na tym etapie znacznie ważniejsze jest zapewnienie normalizacji procesów metabolicznych w tkance chrzęstnej, aby zminimalizować jej degenerację, do czego stosuje się leki z grupy chondroprotektorów. Ich zadaniem jest przywrócenie metabolizmu w komórkach tkanki chrzęstnej, w wyniku czego poprawia się trofizm stawu i zmniejsza się intensywność stanów zapalnych. Na przykład w leczeniu koksartrozy dobrze sprawdził się lek chondroprotekcyjny, którego substancja czynna jest źródłem naturalnych składników zdrowej tkanki chrzęstnej. Stymuluje produkcję najważniejszych składników strukturalnych w chrząstce – proteoglikanów oraz zapobiega procesom niszczenia tkanki chrzęstnej.
Pełnoprawne leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów drugiego i trzeciego stopnia jest już znacznie trudniejsze: chrząstka jest już znacznie uszkodzona, powierzchnie stawowe są odsłonięte, tworzą się na nich w dużych ilościach osteofity, które utrudniają normalny ruch stawu. Na tym etapie możliwe jest jedynie leczenie objawowe, co pozwala zmniejszyć ból stawu i spowolnić procesy niszczenia chrząstki. Ból na tym etapie choroby jest intensywny, do ich łagodzenia stosuje się leki przeciwbólowe i NLPZ, a najlepszym rozwiązaniem byłoby połączenie stosowania środków miejscowych (maści, kremy) i form dawkowania o działaniu ogólnoustrojowym (tabletki, zastrzyki) .
W czasie zaostrzeń choroby, niezależnie od jej stadium, należy zminimalizować obciążenie stawu, aby uniknąć dalszego uszkodzenia chrząstki. Podczas remisji, oprócz przebiegu przyjmowania chondroprotektorów w celu normalizacji procesów metabolicznych w tkance chrzęstnej, zaleca się terapię ruchową, masaż i kinezyterapię. Zapewniają rozsądne obciążenie stawu, zapobiegają jego unieruchomieniu i odkładaniu soli mineralnych w tkankach stawowych i więzadłach oraz stymulują mikrokrążenie. Terapia ruchowa ma również ogromne znaczenie dla ogólnego stanu organizmu: podczas ruchu powstają w nim substancje biologicznie czynne, które poprawiają nastrój i ogólne samopoczucie – endorfiny i serotonina.
Prawidłowe odżywianie odgrywa ważną rolę w kompleksowym leczeniu artrozy stawu biodrowego. Dieta pacjenta powinna być kompletna, bogata w białka zwierzęce i roślinne, błonnik, witaminy. Prawidłowe odżywianie jest ważne nie tylko dla pobudzenia regeneracji stawów, ale także dla utrzymania prawidłowej masy ciała pacjenta. Nadwaga jest dodatkowym obciążeniem chorego stawu i czynnikiem progresji choroby.
Na etapie remisji dobrze sprawdziły się metody fizjoterapii - elektroforeza, terapia błotna, ultradźwięki i magnetoterapia. Ponadto odnotowuje się skuteczność biologicznych i mechanicznych metod leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów. Wśród metod biologicznych największą popularnością cieszy się hirudoterapia (terapia pijawkami), która zapewnia rozrzedzenie krwi i stymulację mikrokrążenia kapilarnego zarówno w stawie, jak i w otaczających go mięśniach, co zapobiega procesom zanikowym w nich. Metody mechaniczne obejmują trakcję stawów, aby złagodzić nadmierne obciążenie dotkniętego stawu i akupunkturę. Należy jednak pamiętać: fizjoterapeutyczne, mechaniczne i biologiczne metody leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów można stosować tylko w okresie remisji. Wraz z zaostrzeniem choroby ich stosowanie jest obarczone postępem stanu zapalnego i zniszczeniem tkanki chrzęstnej.
W przypadku, gdy zachowawcze metody leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów nie zadziałały, pacjentowi można zaproponować leczenie chirurgiczne – artroplastykę i wymianę stawu. Pierwszy wariant operacji polega na przywróceniu ruchomości w stawie dzięki plastikowi własnych tkanek, drugi - zastąpienie powierzchni stawowych endoprotezą - stawem mechanicznym. Interwencja chirurgiczna pozwala przywrócić ruchomość stawu i zdolność pacjenta do pracy.
Profilaktyka artrozy stawu biodrowego
Środki zapobiegawcze ograniczają się do przyjmowania chondroprotektorów, prawidłowego odżywiania i rozsądnego obciążania stawów, zwłaszcza u osób uprawiających sport lub ciężką pracę fizyczną.
Coxarthrosis to poważna choroba, która może pozbawić pacjenta zdolności do samodzielnego poruszania się. Niepełnosprawności można uniknąć, niezwłocznie zwracając się o pomoc medyczną przy pierwszym dyskomfortu w stawie, pod warunkiem kompetentnego kompleksowego leczenia patologii od pierwszego etapu.